W prawie spadkowym co jakiś czas dochodzi do zmian ustawowych. Jedne są mniej, a drugiej bardziej istotne. Warto się z nimi zapoznać i być na bieżąco. Powód jest prosty – każdy z nas prędzej czy później może mieć do czynienia z przepisami prawa spadkowego. Zmiany w prawie spadkowym w 2024 roku obejmują kilka aspektów: m.in niegodność dziedziczenia, udziały spadkowe dziadków oraz kwestię zachowku.
Z artykułu dowiesz się, co zmieniło się w prawie spadkowym oraz:
- Jakie są nowe przesłanki niegodności dziedziczenia?
- O co chodzi z udziałem spadkowym dziadków?
- Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzucenia spadku?
- Co zmieniło się w umowie o zrzeczenie się dziedziczenia?
- Czy można odroczyć płatność zachowku?
Zapraszam do lektury!
Co reguluje prawo spadkowe?
Prawo spadkowe jest zbiorem norm prawnych, które regulują dziedziczenie po zmarłym. W kodeksie cywilnym znajdziemy przepisy dotyczące spadkobrania, zasad przekazywania majątku zarówno w przypadku dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego. Na podstawie tych przepisów dochodzi do przejścia praw i obowiązków spadkodawcy na inne osoby.
Zmiany w prawie spadkowym 2024 – o czym trzeba wiedzieć?
Nowe przesłanki niegodności dziedziczenia
Niegodność dziedziczenia to jedna z instytucji prawa spadkowego. Jej istota polega na wyłączeniu określonych osób od dziedziczenia. Wyłączenie ma niejako potępić naganne zachowanie spadkobiercy i uniemożliwić mu dziedziczenie spadku. Pamiętać należy, że to sąd w postępowaniu podejmuje decyzje, czy określona osoba jest niegodna dziedziczenia. Uwzględnia on określone ustawowo przesłanki. Do tej pory uregulowane były 3 przesłanki. W wyniku zmian w prawie spadkowym w 2023 roku dodano dwa kolejne warunki, które brzmią następująco:
Art. 928. §1 Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
4) uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
5) uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka
Udział spadkowy dziadków
Następna istotna zmiana w dziedziczeniu dotyczy tzw. trzeciej grupy spadkowej. Do trzeciej grupy zalicza się dziadków spadkodawcy. Zostają powołani oni do spadku, gdy nie ma spadkobierców z wcześniejszych grup, czyli zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa. Do tej pory trzecia grupa spadkowa obejmowała nie tylko dziadków, ale również ich zstępnych. W następstwie zmian, w ramach trzeciej grupy spadkowej, dziedziczyć będą wyłącznie dziadkowie. W dalszej kolejności odpowiednio do spadku będą powoływani ich dzieci i wnuki (jeśli, któryś z dziadków nie żyje). Z zastrzeżeniem, że:
- jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych.
- jeżeli dziadek, który nie dożył otwarcia spadku, nie miał dzieci ani wnuków, to jego udział spadkowy przypada w równych częściach pozostałym dziadkom.
Powyższa zmiana wprowadziła zasadę, zgodnie z którą jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Oznacza to, że nie będą już dziedziczyć wnukowie, prawnukowie czy praprawnukowie dziadków.
Termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzucenia spadku
Nowelizacja prawa spadkowego nie zmienia terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzucenia spadku. W dalszym ciągu termin wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jednakże wprowadzono bardziej precyzyjny przepis, który nie zostawia wątpliwości co do zachowania ww. terminu. Od teraz do zachowania powyższego terminu, wystarczające będzie złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Istotna będzie bowiem data złożenia wniosku, a nie data przyjęcia przez sąd takiego oświadczenia. Jeżeli natomiast złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia
Prawo spadkowe daje możliwość zawarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia. Taką umowę zawiera spadkobierca ustawowy z przyszłym spadkodawcą w formie aktu notarialnego. Do tej pory spadkobierca zrzekał się swojego prawa do dziedziczenia.
Zgodnie ze zmianami obecnie dopuszczalne jest ograniczenie zrzeczenia się tylko do prawa do zachowku w całości lub w części. Co więcej dopuszcza się także możliwość zrzeczenia się praw na korzyść innej konkretnej osoby. Ma to jednak charakter warunkowy i wywoła skutek, o ile ta osoba będzie dziedziczyć.
Co zmieniło się przy zachowku?
W poprzednim artykule „kto ma prawo do zachowku?” znajdziesz wyjaśnienie czym jest zachowek, komu przysługuje i kto musi go zapłacić. Kwestia płatności za zachowek zawsze była dość uciążliwa. Obecnie, zgodnie z art. 997(1) Kodeksu cywilnego istnieje możliwość:
- żądania odroczenia terminu płatności,
- rozłożenia na raty płatności z tytułu zachowku.
Aby było to możliwe, trzeba uwzględnić sytuację osobistą i majątkową uprawnionych do zachowku oraz osób, którzy są zobowiązani zapłacić zachowek. W przypadku rozłożenia na raty roszczenia z tytułu zachowku, terminy ich uiszczenia zazwyczaj nie mogą przekraczać łącznie pięciu lat. Jednakże, w sytuacjach wymagających szczególnego uwzględnienia, sąd, na wniosek zobowiązanego, może odroczyć termin zapłaty już wymagalnych rat lub przedłużyć ustalony termin. Warto jednak zaznaczyć, że zmieniony termin nie może przekroczyć dziesięciu lat.
Podsumowanie
Zmiany w prawie spadkowym obejmują m.in.: nowe przesłanki niegodności dziedziczenia, zmiany w kwestii udziału dziadków i precyzyjne zasady związane z oświadczeniem o spadku. Bez względu na to, czy staniemy się spadkobiercami czy spadkodawcami, nowe regulacje dotykają kluczowych aspektów dziedziczenia. Dlatego, warto się z nimi zapoznać już dziś.
