Spadkobranie, czyli proces formalnego przejęcia majątku po osobie zmarłej, rodzi wiele pytań i niejasności. Jest on przy tym związany z dużym obciążeniem emocjonalnym, które nie pozwala na dogłębne przeanalizowanie wszystkich przepisów. Ten wpisw krótkiej i przejrzystej formie pokaże Ci, jak wygląda spadkobranie w praktyce.
Spadek a testament – czyli jak wygląda spadkobranie w praktyce?
Nie można zacząć mówić o spadkobraniu bez wyjaśnienia, czym jest spadek oraz co to jest testament.
Spadek to zbiór praw i obowiązków, które w momencie śmierci pozostawia po sobie zmarła osoba.
Wiele osób, które myśli o przyszłości swoich bliskich przygotowuje specjalny dokument na wypadek swojej śmierci. Dokumentem tym jest oczywiście testament, który określa osoby, które w razie śmieci będą dziedziczyły majątek zmarłego.
Dziedziczenie testamentowe wyłącza dziedziczenie przez spadkobierców ustawowych. W tej sytuacji, proces spadkobrania należy rozpocząć od kroku numer jeden, a więc ustalenia, czy spadkodawca pozostawił po sobie testament.
Krok 1: Dziedziczenie testamentowe
Ze znalezionym testamentem bliskiego nam zmarłego, należy udać się do właściwego sądu spadku lub notariusza. Dziedziczenie odbędzie się następnie zgodnie z wolą zmarłego zapisaną w testamencie.
Podkreślić należy jednak, że nie każda osoba zostawi po sobie testament. Nie wszyscy bowiem chcą go sporządzać (nie jest to obowiązkiem). Są także tacy, którzy za życia zwyczajnie nie zdążyli tego zrobić…
Brak testamentu? Krok 2: Dziedziczenie ustawowe – kolejność dziedziczenia
Brak testamentu (a także istnienie testamentu, który jest nieważny lub też odrzucenie spadku przez wszystkich spadkobierców testamentowych) oznacza rozpoczęcie procesu dziedziczenia ustawowego.
Dziedziczenie ustawowe odbywa się na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, które wskazują następującą kolejność dziedziczenia:
- W pierwszej kolejności: dzieci zmarłego oraz jego małżonek – w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku;
- W przypadku śmierci dziecka spadkobiercy: udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadnie w częściach równych jego dzieciom (oraz odpowiednio: jego dalszym zstępnym);
- W przypadku, w którym spadkobierca nie miał dzieci: spadek przypada rodzicom zmarłego oraz jego małżonkowi, przy czym rodzice otrzymują po ¼ całości spadku, a małżonek: ½ spadku;
- W przypadku, w którym spadkobierca nie miał ani dzieci, ani małżonka: spadek przypada jego rodzicom w częściach równych;
- Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku: udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych;
- Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym (czyli dzieciom, wnukom itd.).
Przykład:
Spadkodawca pozostawił milion złotych majątku (nie posiadał żadnych długów ani zobowiązań). Nie pozostawił po sobie testamentu. Miał żonę oraz czwórkę dzieci, z czego jedno (mające dwójkę swoich dzieci) zmarło jeszcze przed dniem otwarcia spadku. Na marginesie, dzień otwarcia spadku to dzień śmierci spadkodawcy.
Porządek dziedziczenia ustawowego będzie przedstawiał się następująco. Żona zmarłego otrzyma 250 000 zł (¼ całości spadku). Pozostałą część majątku (750 000 zł), zgodnie z przepisami, należy podzielić przez czwórkę dzieci. Otrzymamy w ten sposób po 187 500 zł, które przysługują każdemu z trójki żyjących dzieci. Pozostałe 187 500 zł, które przysługiwałyby czwartemu dziecku (gdyby tylko w dniu otwarcia spadku żyło), podzielone zostanie pomiędzy dwójkę jego dzieci, które otrzymają po 93 750 złotych.
Krok 3: Decyzja spadkobierców o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Spadkobiercy mają prawo przyjąć spadek lub też go odrzucić. Decyzja o odrzuceniu spadku podejmowana jest często przez spadkobierców, w sytuacji, kiedy spadkodawca pozostawił po sobie długi. Wspomnieć należy przy tym jednak o instytucji prawnej chroniącej takich spadkobierców. Dobrodziejstwo inwentarza (bo tak się ona nazywa) to zasada, zakładająca, że za ewentualne długi spadkowe, spadkobiercy odpowiadają tylko do wysokości czynnej wartości spadku. Mówiąc inaczej – w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobiercy będą odpowiadali za ewentualne długi tylko do wysokości aktywów znajdujących się w spadku. Mimo istnienia tej możliwości wiele osób i tak jednak decyduje się na odrzucenie spadku.
Decyzję o odrzuceniu spadku należy podjąć przy tym w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku. Odrzucenie spadku wymaga złożenia odpowiedniego oświadczenia przed sądem lub u notariusza. Po upływie tego terminu przyjmuje się – z mocy ustawy – że spadkobiercy przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Krok 4: A co z zachowkiem?
Spadkobiercy, którzy zostali pominięci w testamencie lub uzyskali zbyt mało, mogą mieć prawo do uzyskania zachowku. Zachowek przysługuje dzieciom (ewentualnie wnukom, jeśli nie żyliby ich rodzice), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy i wynosi zazwyczaj ½ wartości udziału w spadku, jaki by im przypadał.
Jeżeli chcesz przeczytać więcej o zachowku i tym, jak wygląda postępowanie w sprawie o zachowek, zapraszam Cię do lektury innych artykułów na moim blogu na ten temat: Kto ma prawo do zachowku? oraz Jak wygląda postępowanie w sprawie o zachowek?
Podsumowanie. Jak wygląda spadkobranie?
Spadkobranie wcale nie jest aż tak skomplikowanym procesem, jak mogłoby się wydawać. Mam nadzieję, że najważniejsze informacje, które zebrałem dla Ciebie w tym tekście, pozwoliły Ci go lepiej zrozumieć i już wiesz, jak przebiega w praktyce.
Jeśli jednak potrzebujesz pomocy w sprawie spadkowej – pamiętaj, że służę wszelkim wsparciem i doświadczeniem!
