Zostałeś pominięty w testamencie? A może najbliższa Ci osoba wyzbyła się majątku tuż przed śmiercią? W tego typu sytuacjach możesz domagać się rekompensaty w postaci zachowku. Kiedy masz takie prawo i jak wygląda postępowanie w sprawie o zachowek? Tego właśnie dowiesz się z niniejszego wpisu.
Zapraszam do lektury!
Co to jest zachowek? Komu przysługuje zachowek?
Zachowek to instytucja uregulowana w Kodeksie cywilnym, która jest pewnego rodzaju rekompensatą dla najbliższych krewnych zmarłego, którzy zostali pominięci w testamencie, a którym przysługiwałby spadek z tytułu dziedziczenia ustawowego (a więc gdyby testamentu nie było). Zachowek przysługuje także osobom, które, choć zostały w testamencie wspomniane, to otrzymały mniejszą część majątku, niż gwarantuje im zachowek. Może się tak zdarzyć na przykład wtedy, gdy spadkodawca jeszcze podczas życia obdarował osoby spoza kręgu spadkobierców znacznymi darowiznami.
Komu przysługuje zachowek?
- Małżonkowi spadkodawcy,
- Rodzicom spadkodawcy,
- Zstępnym spadkodawcy – czyli przede wszystkim jego dzieciom.
Pamiętać przy tym należy, że zgodnie z przepisami nie dziedziczą – a co za tym idzie – nie mają także prawa do zachowku osoby, które:
- odrzuciły spadek,
- zrzekły się dziedziczenia,
- zostały wydziedziczone,
- zostały uznane za niegodne dziedziczenia,
- zostały wyłączone od dziedziczenia orzeczeniem sądu.
Na miejsce takich osób „wchodzą” jednak ich zstępni, którzy mogą mieć prawo do zachowku.
Jak natomiast wygląda postępowanie w sprawie o zachowek? Już tłumaczę!
Postępowanie w sprawie o zachowek – jak wygląda?
Krok 0: Próba polubownego załatwienia sprawy z osobą zobowiązaną
Działanie celowo nazwane „krokiem 0”, to krok, który warto podjąć jeszcze przed wszczęciem właściwego postępowania w sprawie o zachowek. Polega on na wystąpieniu o zapłatę roszczenia pieniężnego, jakim jest zachowek, do osoby zobowiązanej. Okazać się bowiem może, że taka osoba dobrowolnie zapłaci nam kwotę zachowku (lub ewentualnie ustaloną w drodze negocjacji kwotę niższą).
Jeżeli jednak droga polubowna nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, aby otrzymać pieniądze z tytułu zachowku, trzeba będzie wejść na drogę sądową.
Krok 1: Złożenie pozwu o zachowek – postępowanie w sprawie o zachowek
Jesteś osobą uprawnioną do zachowku? Jeżeli chcesz się starać o tego typu rekompensatę przed sądem, to musisz przygotować odpowiedni pozew o zachowek. Pozew ten musi spełniać wszystkie wymogi określone w Kodeksie postępowania cywilnego, w tym w szczególności określać wartość przedmiotu sporu.
W zależności od kwoty, jakiej żądasz tytułem zachowku, sądem, do którego powinieneś złożyć pozew, będzie sąd rejonowy lub sąd okręgowy: właściwy dla ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Jeżeli miejsca takiego nie będzie można ustalić, właściwym będzie sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Pozew musisz złożyć przy tym, co do zasady, w ciągu 5 lat od ogłoszenia testamentu.
Krok 2: Dochodzenie roszczenia przed sądem
W toku postępowania sądowego obie strony przedstawiają swoje argumenty i dowody na poparcie swoich roszczeń. Pamiętaj jednak, że zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu, to na stronie powodowej spoczywa ciężar dowodowy w zakresie udowodnienia prawa do zachowku, jak również wykazania składników majątkowych, które stanowią podstawę jego ustalenia.
Sąd w toku postępowania bada wszystkie zgromadzone dowody, w tym dokumenty, zeznania świadków i opinie biegłych.
Krok 3: Ustalenie przez sąd zachowku
Postępowanie sądowe kończy się decyzją sądu o ustaleniu prawa do zachowku lub też o braku takiego prawa.
Sąd, w przypadku zasądzenia zachowku, wylicza także dokładną jego wartość, która – co do zasady – obliczana jest na podstawie kwoty, na którą opiewał cały spadek.
Wysokość zachowku zależy przy tym od okoliczności indywidualnej sprawy oraz przepisów prawa.
Te ostatnie określają, że osoby uprawnione mogą żądać:
- ½ wartości udziału spadkowego lub
- ⅔ tej wartości w przypadku osób małoletnich oraz trwale niezdolnych do pracy.
Dokładne zasady obliczania wysokości zachowku zostaną omówione w osobnym wpisie.
Podsumowanie. Postępowanie w sprawie o zachowek – jak wygląda?
Zachowek jest szczególną instytucją prawa spadkowego, która chronić ma spadkobierców przed krzywdzącym ich pominięciem w rozdysponowaniu majątku w związku ze śmiercią spadkodawcy. O zachowek starać się można przy tym zarówno na drodze polubownej, jak i sądowej. Ta druga opcja wymaga jednak skonstruowania odpowiedniego pozwu oraz wiąże się z koniecznością udowodnienia swoich praw przed niezależnym sądem.
Jesteś osobą uprawnioną do zachowku? Jeżeli potrzebujesz pomocy — skontaktuj się ze mną!
Polecam Ci także lekturę tego artykułu: Kto ma prawo do zachowku?.
